Nomadland. Przetrwać w Ameryce w XXI wieku.

           Nomadland to w wielkim skrócie film o tym, jak pięknym i jednocześnie jak bardzo niesprawiedliwym społecznie krajem jest współczesna Ameryka. Fenomenalnie zagrana przez Frances McDormand Fern to kobieta w średnim wieku, która po zamknięciu kopalni, utraty miejsca pracy, domu oraz przedwczesnej śmierci męża postanawia objeżdżać swoim kamperem Amerykę w poszukiwaniu dorywczej lub sezonowej pracy. W ten sposób bezdomna de facto Fern dołącza do grupy współczesnych amerykańskich nomadów, czyli ludzi żyjących na marginesie amerykańskiego społeczeństwa, wykorzystanych i odrzuconych przez system po latach ciężkiej pracy, bez emerytalnych benefitów i bez wystarczających środków do życia. Nomadzi tacy jak Fern mogą pozwolić sobie na kamper zamiast domu i na dorywczą/sezonową pracę w miejsce przyzwoitej emerytury. Nie dla wszystkich tych ludzi jest to jednak konieczność, Fern ma wybór, może pozwolić sobie na trochę bardziej stabilną wersję egzystencji. Wybiera jednak życie w ciągłej podróży od stanu do stanu, przygodę i codzienne spotkania z nieznajomymi żyjącymi tak jak ona. Fern nie uważa się też za osobę bezdomną, posiada przecież dom na kółkach.

          Amerykańska reżyserka chińskiego pochodzenia Chloé Zhao stworzyła swoje drugie po Jeźdźcy (The Rider z 2017 r.) niezależne arcydzieło w postaci dramatu Nomadland, pokazanego premierowo tego samego dnia we wrześniu 2020 roku na dwóch prominentnych festiwalach: w Wenecji i w Toronto. Na obu film otrzymał najważniejsze dostępne nagrody, czyli Złotego Lwa we Włoszech oraz Nagrodę Publiczności (People’s Choice Award) w Kanadzie. Pierwszy raz zdarzyło się, że ten sam film zgarnął dwie główne nagrody na obu festiwalach jednocześnie. Sukces w Wenecji i Toronto to dopiero początek deszczu nagród dla Chloé Zhao i jej filmu. Scenariusz Nomadland Zhao napisała na podstawie książki-reportażu Jessiki Bruder pod tym samym tytułem (Nomadland: Surviving America in the Twenty-First Century) z 2017 roku.

          Fern (wybitna jak zawsze Frances McDormand) jeździ swoim kamperem po amerykańskich stanach w poszukiwaniu pracy i zarobku. Po tym jak zamknięto kopalnię gipsu w miasteczku Empire w Newadzie, Fern straciła jednocześnie dom i pracę, bowiem miasteczko istniało tylko jako przybudówka dla kopalni. Po nieco wcześniejszej śmierci ukochanego męża Fern nie miała już żadnego powodu, by pozostać w Empire, więc kupiła kamper, spakowała swój ruchomy dobytek i ruszyła na poszukiwanie dorywczego tudzież sezonowego zajęcia. W ten oto sposób możemy w Nomadland podziwiać przepiękne amerykańskie pejzaże, podążając za Fern i jej wysłużonym kamperem, przemierzających Amerykę z północy na południe i ze wschodu na zachód.

         Wspaniałe zdjęcia autorstwa Joshuy Jamesa Richardsa to jeden z najmocniejszych atutów Nomadland. Poprzez jego obiektyw widzimy ostrą zimę północnych stanów Ameryki (Newada, Nebraska, Dakota Południowa), ale też piękno, dzikość i rozkwit przyrody Arizony oraz Kalifornii na drugim końcu mapy Stanów Zjednoczonych. Zarobkowym peregrynacjom Fern towarzyszy znakomita ścieżka dźwiękowa Ludovico Einaudi, a wzruszający scenariusz autorstwa Chloé Zhao wyłuskuje dla nas te najważniejsze, najbardziej emocjonalne momenty w wędrówce głównej bohaterki. Fern spotyka na swojej drodze innych nomadów, często starszych i w bardziej opłakanej sytuacji materialnej. Wszyscy jednak dumni są ze swojego życia, statusu i wyborów, jakich dokonali, aby znaleźć się właśnie w tym miejscu w swoim życiu. Każde z napotkanych przez Fern nomadów ma swoją poruszającą historię, która tłumaczy życiową trajektorię i drogę dojścia do bycia permanentnym podróżnikiem, ciągle w drodze i w poszukiwaniu nowego zajęcia. Większość z tych opowieści, które słyszy Fern od zaprzyjaźnionych towarzyszy tułaczego życia, to historie społecznej niesprawiedliwości, wyzysku i aberracji kapitalistycznego systemu, który przeżuwa jednostki ludzkie, po czym wypluwa je na obrzeża społeczeństwa, w sytuacji gdy są już stare, schorowane lub obarczone niepełnosprawnością albo uzależnieniem. W tym sensie Nomadland to dramat o przetrwaniu we współczesnej Ameryce, w szczególności po cyklicznych załamaniach i kryzysach kapitalistycznej gospodarki, co ostatnio miało miejsce w Stanach Zjednoczonych po kryzysie finansowym z 2008 roku, czyli w okresie tzw. Wielkiej Recesji.

          Historia Fern i innych nomadów to najważniejszy element dramatu Chloé Zhao. Poza Frances McDormand i Davidem Strathairn’em wszyscy pojawiający się w Nomadland bohaterowie to prawdziwi nomadzi, występujący pod swoimi prawdziwymi nazwiskami lub ksywkami. Poznajemy też ich autentyczne historie, pełne losowych zawirowań, dramatów i wyjątkowych momentów w trakcie pełnego przygód przemieszczania się z miejsca na miejsce za chlebem, ale też za wolnością. Bo dla nomadów sezonowa praca to jedno, liczy się jednak bardziej bycie w podróży, poznawanie coraz to nowych miejsc i ludzi, rzecz mocno utrudniona w przypadku stacjonarnej pracy. Niebycie przywiązanym do jednego miejsca, domu czy pracy daje możliwości rozwoju i ekstremalną mobilność, która z kolei dostarcza poczucia wolności, tak potrzebnego do zadowolenia i satysfakcji z życia. Frances McDormand jako Fern swoim oszczędnym, stonowanym aktorstwem komunikuje więcej niż inni aktorzy przy pomocy dziesiątek stron dialogów, a kamera Chloé Zhao pokazuje więcej w niecałe dwie godziny niż niejedna socjo-ekonomiczna dysertacja o kondycji współczesnej Ameryki. Wystarczy wsłuchać się w historie amerykańskich nomadów, a poznamy tą drogą najbardziej niewiarygodną i niestandardową twarz Ameryki oraz jej współczesnych pionierów XXI wieku.