24 listopada 2019

The Farewell (Kłamstewko). Oparte na prawdziwym kłamstwie.

          W Kłamstewku następuje zderzenie dwóch kultur: chińskiej i amerykańskiej. Wychowana w Stanach Zjednoczonych Billi (Awkwafina) nie może pogodzić się z faktem, że jej żyjąca w Chinach babcia jest okłamywana przez całą rodzinę odnośnie stanu swojego zdrowia. Nai Nai (świetna Zhao Shuzhen) umiera na nowotwór płuc nic o tym nie wiedząc, albowiem najbliższa rodzina i lekarze trzymają diagnozę w ścisłej tajemnicy przed staruszką, a wszystko to w trosce o jej samopoczucie i z obawy o przyspieszenie nieuniknionego losu. Aby rozrzucona po całym świecie familia Nai Nai mogła ją zobaczyć po raz ostatni i w ten sposób pożegnać się z seniorką rodu, nie zdradzając jednocześnie prawdziwego powodu wizyty, organizowane w Chinach jest wesele jednego z wnuków staruszki, na które ściągają wszyscy bliscy kobiety, na czele z jej amerykańską wnuczką, Billi, która z rodzinnym kłamstwem ma największy problem. Kłamstewko w lekki i komediowy sposób opowiada o sprawach największej wagi, o rodzinnych więzach, miłości i przede wszystkim o krańcowo różnym podejściu do choroby oraz śmierci w kulturach Wschodu i Zachodu.


          Komediodramat The Farewell oparty jest na rzeczywistym kłamstwie w rodzinie Lulu Wang, reżyserki i autorki filmowego scenariusza, której własna babcia stała się przedmiotem tak wyrafinowanego oszustwa. Kłamstewko jest amerykańsko-chińską koprodukcją, która w inteligentny sposób zderza ze sobą zasadnicze różnice kulturowe pomiędzy krajem przodków reżyserki, Chinami, a amerykańską kulturą, w której Lulu Wang wychowywała się od dziecka. Obraz pokazany został na Sundance Film Festival w styczniu 2019 roku, walcząc tam w głównym konkursie dramatycznym. Kłamstewko stało się prawdziwym objawieniem tego festiwalu i bez dwóch zdań jednym z najlepszych niezależnych filmów 2019 roku.


          Rodzice Billi (znana głównie z komediowych ról Awkwafina) nie chcą zabrać ze sobą córki w podróż z Ameryki do Chin, obawiając się, że bardzo emocjonalna w obejściu Billi zdradzi od razu rodzinny sekret o prawdziwym stanie zdrowia babci Nai Nai (Zhao Shuzhen). Billi jedzie jednak do Chin na wesele swojego kuzyna, które jest tylko pretekstem dla całej rodziny do zobaczenia się po raz ostatni z umierającą na raka płuc staruszką. Nie wiedząca nic o prawdziwym stanie swojego zdrowia Nai Nai jest źródłem nieustannego komizmu w filmie, pomimo wieku bowiem i pogarszającej się kondycji, seniorka rodu tryska wprost energią oraz życiową witalnością. Nie brakuje jej też dobrego humoru, którym bez przerwy rozkręca towarzystwo i przyćmiewa minorowe miny członków swojej familii.


          Lulu Wang w Kłamstewku osiąga perfekcyjny balans między komedią a dramatem, lekko i z werwą opowiadając o trudnych sprawach, z uśmiechem oraz pogodą ducha traktując o chorobie i groźbie śmierci najbliższej osoby. W The Farewell jest też umieszczony niewyobrażalnie silny ładunek melancholii, który eksploduje z całą mocą w poruszającym do łez finale filmu. Melancholia Kłamstewka nie bierze się tylko z moralnego dylematu członków rodziny, oszukujących rozmyślnie swoją ukochaną matkę, siostrę i babcię. Do smutku oraz zadumy nastraja sama idea powrotu do szybko zmieniających się Chin, z których rodzina Nai Nai wyemigrowała albo do Japonii, albo do Ameryki (jak w przypadku rodziców Billi). Wydaje się, że świat wspomnień z dzieciństwa umrze niebawem wraz z odchodzącą seniorką rodu, która wydaje się jedynym stałym i niewzruszonym punktem w tym krajobrazie postępu oraz ekonomiczno-kapitalistycznej przemiany nowoczesnych Chin. Zagubiona w tych nowych Chinach wydaje się być przede wszystkim zagrana przez Awkwafinę Billi, która wychowana w Nowym Jorku od wczesnego dzieciństwa, nie potrafi już mentalnie odnaleźć się w kraju swoich przodków, z którego emigrowała z rodzicami jako kilkuletnia zaledwie dziewczynka. Interakcje Billi z babcią Nai Nai to jeden z najmocniejszych atutów Kłamstewka: pełna energii i pozytywnego humoru staruszka jest jedynym ogniwem łączącym dorosłą Billi z jej dziecięcym wspomnieniem Chin oraz dawnego, nieistniejącego już domu. Jako ulubiona wnuczka babci, Billi ma podwójnego moralnego kaca z powodu kłamstwa, jakim karmiona jest niczego nieświadoma Nai Nai.


          Znakomity film Lulu Wang osiąga godną podziwu maestrię w przedstawieniu różnic kulturowych pomiędzy Ameryką a Chinami, nie uciekając się leniwie do powszechnie znanych klisz oraz stereotypów. Billi musi zmierzyć się z faktem, że w Chinach pojedynczy człowiek stanowi bardziej część większej całości niż indywidualny byt, od którego wszystko zależy. Stąd też między innymi wynika zatajenie prawdy przez rodzinę w stosunku do chorej Nai Nai: odmawianie staruszce prawa do indywidualnej prawdy ma się przełożyć na ogólny dobrostan całej rodziny, która o wiele bardziej skorzysta na błogiej niewiedzy energicznej staruszki niż na przedwczesnym wpychaniu jej do grobu zabójczą samą w sobie informacją o jej śmiertelnej chorobie. W Ameryce takie ukrywanie prawdy o stanie zdrowia byłoby nie tylko nie do pomyślenia, ale w ogóle wbrew prawu. W Chinach jest to część ogólnie przyjętej tradycji w myśl przekonania, że to nie sam nowotwór zabija pacjenta, ale raczej strach przed nim. Fascynujące jest też przyglądanie się bohaterom Kłamstewka przy stole, gdy tak jedzą, wymieniają między sobą uwagi i przede wszystkim wiele mówiące spojrzenia, które przy chińskim stole zastępują często dyskusję na wrażliwe tematy. Przemilczenia, niedopowiedzenia i pełne emocjonalnego ładunku spojrzenia to dominanta w chińskiej rodzinie Billi, której amerykańska dusza od podstaw uczy się przy tym stole kultury przodków.


10 listopada 2019

Late Night. Kobiety w męskim klubie.

          Świat nocnych talk-show'ów to niemalże ekskluzywnie domena męskich prowadzących. Biali mężczyźni odpowiadają też głównie za pisane dla gospodarzy monologi oraz wszystkie pojawiające się w tego typu programach żarty. W filmie Late Night autorka scenariusza, Mindy Kaling, czerpie z własnego bogatego doświadczenia komediantki próbującej się odnaleźć w typowo męskim światku talk-show’owej rozrywki. Aktorka i komiczka nie tylko napisała scenariusz tej komedii, ale również zagrała w niej jedną z dwóch głównych ról: jej Molly to kolorowa kobieta i wielka fascynatka talk-show od dekad prowadzonego przez Katherine Newbury (znakomita rola Emmy Thompson). Kiedy słupki oglądalności programu charyzmatycznej pani Newbury dramatycznie pikują, a ona sama ma zostać niebawem zastąpiona ‘świeżą krwią’, zagrana przez Mindy Kaling Molly zostaje przyjęta do twórczego zespołu, aby ulepszyć program, poprawić jego oglądalność i przede wszystkim ocalić skórę oraz posadę nieprzystępnej prowadzącej. Emma Thompson przebija nawet Meryl Streep w Diabeł ubiera się u Prady w swoim wcieleniu zimnej suki u władzy.


         Komedię Late Night wyreżyserowała Nisha Ganatra do scenariusza Mindy Kaling. Obie panie mają hinduskie korzenie, a Mindy Kaling zasłynęła wcześniej w telewizji jako twórczyni, producentka i aktorka w tak kultowych serialach komediowych jak amerykańskie Biuro (The Office, 2005-2013) oraz Świat według Mindy (The Mindy Project, 2012-2017). Kaling wykorzystała swoje prywatne doświadczenie w tworzeniu telewizyjnej komedii (była też stażystką w nocnym talk-show Conana O’Briena), pisząc bardzo zabawny, niezwykle satyryczny i subtelnie subwersywny scenariusz do Late Night. Obraz miał swoją światową premierę w styczniu 2019 roku na festiwalu Sundance, a od września tego roku jest dostępny w streamingu na Amazon Prime Video.


          Katherine Newbury (fenomenalna Emma Thompson) jest w nie lada tarapatach. Prowadzony przez nią od kilku dekad nocny talk-show dramatycznie traci na oglądalności, a ona sama ma niebawem zostać zastąpiona w roli gospodarza programu przez dużo młodszego komika (Ike Barinholtz), znanego z niewybrednych dowcipów i ogólnie kloacznego humoru. Katherine ma swoje standardy, poniżej których nie zamierza schodzić, nie ma zamiaru również tak łatwo się poddawać i postanawia zawalczyć o transformację swojego talk-show. Ma jej w tym wybitnie pomóc dywersyfikacja w miejscu pracy, rozbicie całkowicie męskiego środowiska autorów monologów i przede wszystkim przyjęcie w ich szeregi Molly Patel (Mindy Kaling), pierwszej kobiety (na dodatek kolorowej) w tymże gronie. Pomimo najlepszych chęci i komediowego zacięcia, Molly będzie jednak zawsze miała pod górkę w męskim otoczeniu i pod butem nielubiącej kobiet szefowej.


          Świeżość i oryginalność Late Night zasadza się na idei wprowadzenia dwóch nietuzinkowych kobiet do specyficznie męskiego towarzystwa nocnych talk-show. Po pierwsze: osoba prowadzącej, zagrana brawurowo przez Emmę Thompson, to figura właściwie niespotykana w tym świecie. Katherine Newbury prowadzi swój program już kilka dekad, zdobyła niezliczoną liczbę nagród Emmy i wciąż trzyma się swoich wysokich standardów, omawiając głównie bieżące sprawy polityczne, a całkowicie odrzucając to, co się dzieje w mediach społecznościowych oraz w Internecie (memy i popularne klipy). Do swojego talk-show Katherine zaprasza sędziów, polityków oraz aktywistów, trzyma się natomiast z dala od bijących rekordy popularności stand-up’owych komików i narzucających trendy youtuberów. Nic dziwnego zatem, że słupki oglądalności jej programu sięgają dna, a ona sama ma zostać wkrótce zastąpiona przez jednego z tych popularnych komików, którzy nie mają za grosz klasy, opowiadając głównie żenujące fekalno-sprośne dowcipasy. Klasa i wysoki standard to nie jedyny problem Katherine. Jak w jednej scenie mówi jej wprost nowo przyjęta Molly, Katherine jest zbyt biała i zbyt stara, żeby móc z powodzeniem konkurować w świecie nocnej rozrywki. Poza tym wszyscy odpowiedzialni za jej monologi autorzy to biali mężczyźni, w zbliżonym wieku i o podobnym poczuciu humoru. Remedium na wszystkie bolączki talk-show Katherine ma być różnorodność, a ludzką twarzą tej różnorodności staje się świetnie zagrana przez samą Mindy Kaling Molly.


          Molly Patel jest drugą, obok prowadzącej, outsiderką w zdominowanym przez mężczyzn świecie telewizyjnej nocnej rozrywki. Molly nie ma żadnego doświadczenia i została przyjęta do programu tylko dlatego, że Katherine wyraźnie zażądała zatrudnienia kobiety, tak aby wszystko ładniej wyglądało na papierze. Tajemnicą Poliszynela pozostaje również fakt, że gospodyni talk-show nie lubi kobiet i się nimi nie otacza. Molly potrafi być jednak bezczelna i namolna, wykorzystuje również swoje przeszłe doświadczenie pracy w fabryce jako kontroler jakości… Idąc za jej sugestiami, Katherine otwiera się na młodszą populację, zapraszając do swojego talk-show popularnych youtuberów, influencerów i trendsetterów, jak również włączając do swoich monologów bardziej kontrowersyjne żarty. Late Night oferuje nam przednią rozrywkę i ostre żarty, nie brakuje również licznych zwrotów akcji, jako że Katherine Newbury będzie musiała walczyć o utrzymanie swojej posady zębami i pazurami, do czego jest jak najbardziej zdolna - ten talk-show to w końcu dzieło jej życia. Poza znakomitymi kreacjami Emmy Thompson oraz Mindy Kaling, mamy w filmie pierwszorzędną obsadę drugiego planu, występują między innymi: Amy Ryan (szefowa Katherine), John Lithgow (jako mąż Katherine) oraz Hugh Dancy, Reid Scott, Denis O’Hare i John Early jako podwładni głównej bohaterki. W centrum obrazu pozostają jednak dwie bardzo różne kobiety, które choć zupełnie do siebie niepodobne oraz nieprzystające, potrafią połączyć siły i rozbić męską dominację.