I'm Thinking of Ending Things (Może pora z tym skończyć). Zima życia.

          “Inne zwierzęta żyją teraźniejszością. Ludzie nie potrafią, więc wymyślili nadzieję” – mówi główna bohaterka najnowszego filmu Charliego Kaufmana Może pora z tym skończyć. Wraz z chłopakiem jedzie na farmę jego rodziców, aby ich poznać w pewne zimowe popołudnie. I chociaż spotkanie z rodziną pary powszechnie traktowane jest jako wstęp do budowania poważnego związku, dziewczyna w monologu wewnętrznym zastanawia się, czy może jednak nie powinna z tym skończyć. Co przez to rozumie? Jeśli ktoś widział wcześniej choć jeden film napisany przez Charliego Kaufmana, ten wiedzieć już powinien, że nic w jego filmach nie jest takie, jak się może na początku wydawać. W Może pora z tym skończyć nie jesteśmy pewni imienia jego głównej bohaterki, nie jesteśmy też przekonani, co zamierza zrobić i co rozumie przez wyrażoną w monologu wewnętrznym myśl o zakończeniu pewnych rzeczy. Wreszcie, nie możemy też być pewni, że wieziona samochodem przez swojego chłopaka dziewczyna jest w istocie główną bohaterką filmu. Im głębiej w las (a raczej w zimową śnieżycę), tym coraz mniej rozumiemy, na farmie u rodziców robi się jeszcze bardziej surrealistycznie, a zwyczajna logika rzeczywistości ustępuje miejsca logice snu. Dość szybko jasnym się staje, że bohaterowie Może pora z tym skończyć nie żyją swoją teraźniejszością, ale są produktem czyichś fantazji, wspomnień, marzeń i tej najzwyklejszej ludzkiej potrzeby posiadania nadziei na lepsze jutro.

           I'm Thinking of Ending Things (Może pora z tym skończyć) jest trzecim reżyserskim dokonaniem Charliego Kaufmana, autora scenariusza do tak znakomitych filmów jak Być jak John Malkovich, Adaptacja, Zakochany bez pamięci, Synekdocha, Nowy Jork czy Anomalisa. Scenariusz do swojego ostatniego dzieła Kaufman napisał na podstawie wydanej w 2016 roku powieści Iaina Reida pod tym samym co film tytułem. Może pora z tym skończyć został zrobiony dla Netflixa i to właśnie na tejże platformie streamingowej film miał swoją międzynarodową premierę na początku września 2020 roku. Obraz przypomina w swojej estetyce surrealistyczne filmy autorstwa Davida Lyncha i może wydawać się dość nieprzystępny i trudny do zrozumienia przy pierwszym seansie. Zapewniam jednak, że jeśli skupimy się już przy pierwszej próbie jego obejrzenia, pojęcie sedna sprawy wcale nie okaże się takie nieosiągalne. A jeśli na dodatek złapiemy rytm i wyczujemy przesłanie tego obrazu, to możemy zakończyć seans z najprawdziwszymi łzami w oczach, co akurat było moim udziałem.

         Lucy (świetna kreacja Jessie Buckley) podróżuje w samym środku zimowej zawieruchy na farmę rodziców swojego chłopaka, Jake’a (w tej roli Jesse Plemons). Jake siedzi za kółkiem samochodu, zagajając raz po raz rozmowę, Lucy natomiast odpływa myślami do wewnątrz, zastanawiając się, czy aby nie powinna z tym wszystkim skończyć. Nic jednak, co dotyczy tej dziewczyny, nie jest dla nas jasne. W filmie nazywana jest Lucy, Louise, a nawet Yvonne. Zmienia się nie tylko jej imię, ale także zawód oraz historia pierwszego spotkania z obecnym chłopakiem. Sprawy nie klaruje wcale dotarcie na farmę rodziców Jake’a, granych fenomenalnie przez Toni Collette oraz Davida Thewlisa, którzy kilkakrotnie zmieniają w trakcie spotkania wiek, wygląd i stan zdrowia. Aby zanurzyć się w złożonej strukturze i symbolice filmu, musimy pozwolić logice snu przejąć pełną kontrolę i poprowadzić nas już do końca trwania seansu.

          I'm Thinking of Ending Things ma jeden ważny polski akcent: zdjęcia do filmu zrobił Łukasz Żal, operator odpowiedzialny za zdjęcia do takich polskich filmów jak Ida czy Zimna wojna, oba w reżyserii Pawła Pawlikowskiego. I choć Może pora z tym skończyć nie jest filmem czarno-białym, jak dwa poprzednie dzieła Łukasza Żala, to w pewnym sensie obraz ten również ma w sobie pewną kolorystyczną jednostajność, łączącą go z poprzednimi operatorskimi osiągnięciami Żala. Tej kolorowej jednostajności nadaje filmowi wszechobecny śnieg. Padający na wszystko i wszystkich śnieg jest jednym z głównych symboli niosących Może pora z tym skończyć. Charlie Kaufman ma pewien prywatny zestaw tematów i obsesji, do których powraca we właściwie każdym swoim filmie. Niemożność komunikacji czy nawiązania prawdziwej międzyludzkiej więzi to jeden z głównych motywów jego twórczości. Prawie połowa czasu trwania Może pora z tym skończyć to rozmowy między Jake’iem i jego dziewczyną w samochodzie w drodze na farmę i z powrotem. I choć para wydaje się mieć wiele wspólnych tematów i wyczuwa się między nimi jakąś formę porozumienia, to monolog wewnętrzny dziewczyny poddaje wszystko w wątpliwość, kwestionując sens tej relacji i zapowiadając jej nieuchronny koniec. Tożsamość to kolejny popularny u Kaufmana wątek. Nieustannie przed naszymi oczami zmienia się tożsamość (wydawałoby się) głównej bohaterki filmu i naszej przewodniczki po zastanym świecie. Rewelacyjnie zagrana przez Jessie Buckley postać raz jest biolożką, innym razem poetką, a u rodziców Jake’a staje się fizykiem kwantowym, malarką i kelnerką, wszystko w zależności od tematu rozmowy. Jej realność wyparowuje z każdą kolejną minutą filmu, dziewczyna czuje się coraz bardziej osaczona w świecie, który nie jest jej własnym. Tak jak jej imię pozostaje niedookreślone, tak samo niedookreślona i zmienna jest jej tożsamość. Wskazówkę do odczytania jej postaci poddaje nam ona sama, mówiąc w pewnym momencie do siedzącego obok w samochodzie Jake’a: „To tragiczne, jak niewielu ludzi posiada swoje dusze przed śmiercią. Nie ma nic rzadszego u żadnego człowieka, mówi Emerson, niż jego własny czyn. I to prawda. Większość ludzi to inni ludzie. Ich myśli są cudzymi opiniami, ich życie mimiką, ich pasje cytatem. To cytat z Oscara Wilde'a.”…

          Tak jak wszechobecny jest w I'm Thinking of Ending Things śnieg i zimowa zawierucha, tak równie nieubłagany jest w filmie upływ czasu, starość i będące ich konsekwencją zniedołężnienie, nie tylko na ciele, ale przede wszystkim na umyśle. To kolejny zestaw ulubionych motywów Charliego Kaufmana. Nie jest to bynajmniej kino budująco-optymistyczne, ale to samo w zasadzie moglibyśmy powiedzieć o życiu, którego finał również trudno zaklasyfikować jako napawający otuchą. Zawsze jednak pozostaje nadzieja, wymyślona przez ludzi, aby jakość uciec od tyranii teraźniejszości i odpłynąć w świat nieposkromionej fantazji. Nie inaczej jest w ostatnim akcie Może pora z tym skończyć, gdzie fantazja w surrealistycznym wydaniu rozsadza wszelkie pozory realności przedstawionego świata. Piękny i zarazem dojmująco smutny to spektakl, w którym rojenia kompletnie oderwanego od rzeczywistości umysłu tworzą całkowicie alternatywny, surrealistyczny świat, rządzący się swoją własną, pokręconą logiką sennego marzenia. Ale czyż nie za to właśnie kochamy kino?