The Wonder (Osobliwość). Historia versus fakty.

          16 listopada 2022 r. na platformie Netflix premierę miała Osobliwość, thriller psychologiczny w reżyserii Chilijczyka Sebastiana Lelio, który wcześniej dał nam tak znakomite filmy jak: Fantastyczna kobieta, Nieposłuszne czy Gloria Bell. Osobliwość to obraz wprost idealny na tę porę roku, skłania bowiem do zadumy nad tym, jak wielką moc transformacji ma wiara. I nie chodzi tu tylko o wiarę w sensie religijnym, ale także o wiarę w opowiadane nam codziennie historie, nierzadko kompletnie fikcyjne, ale niosące ze sobą metaforyczne i symboliczne znaczenia, których wpływu na osobowość oraz poczynania jednostki nigdy nie można przecenić. W Osobliwości cofamy się do Irlandii 1862 roku i poznajemy angielską pielęgniarkę Lib Wright (świetna Florence Pugh), która przybywa na wyspę, aby obserwować szczególny przypadek 11-letniej Anny O’Donnell (Kíla Lord Cassidy w tej roli), która od czterech miesięcy nie je i żyje. Dziewczynkę już otacza aura świętości, a specjalna lokalna komisja prosi graną przez Florence Pugh pielęgniarkę o opiekę i obserwację poszczącej dziewczyny w jej rodzinnym domu na wsi, tak aby wyeliminować wszelkie podejrzenia o oszustwo i potwierdzić cud 11-latki żywiącej się samą tylko manną z nieba. Dekonstrukcja tytułowej osobliwości obnaży niejedną rodzinną traumę i cały zastęp pieczołowicie skrywanych sekretów.   

          Chilijski reżyser i scenarzysta Sebastián Lelio znany jest z fascynujących kobiecych portretów w swoich na kobietach właśnie skoncentrowanych filmowych dziełach. Międzynarodową popularność przyniosła mu już znakomita Gloria (2013) z Pauliną García w głównej roli. Ten komediodramat o rozwiedzionej kobiecie w średnim wieku stał się na tyle dużym przebojem, że w 2018 roku reżyser zrobił amerykański remake swojego chilijskiego oryginału z Julianne Moore w tytułowej roli Glorii Bell. W nagrodzonej Oscarem dla najlepszego nieanglojęzycznego filmu Fantastycznej kobiecie Lelio porusza problemy i rozterki transgenderowej kobiety o imieniu Marina, rewelacyjnie zagranej przez Danielę Vegę. Z kolei w dramacie Nieposłuszne (2017) Lelio przedstawia historię lesbijskiej miłości dwóch kobiet w cieniu religijnej (żydowskiej) ortodoksji. O religii traktuje też jego najnowszy obraz Osobliwość, do którego Lelio napisał scenariusz wspólnie z Alice Birch na podstawie wydanej w 2016 roku powieści Emmy Donoghue pod oryginalnym tytułem The Wonder (Cud). Osobliwość pokazano po raz pierwszy na początku września 2022 roku na Festiwalu Filmowym Telluride w Kolorado, a następnie odbył się pokaz na Festiwalu Filmowym w Toronto. Od połowy listopada 2022 r. film dostępny jest do obejrzenia na całym świecie w serwisie Netflix.

          W 1862 roku angielska pielęgniarka Lib Wright (Florence Pugh) podróżuje do Irlandii, aby obserwować osobliwy przypadek jedenastoletniej Anny O’Donnell, która twierdzi, że od czterech miesięcy żywi się jedynie manną z nieba. Tę wersję dziewczynki utrzymuje cała rodzina O’Donnellów, do której domostwa ściągają już pielgrzymki z całego kraju, aby zobaczyć na własne oczy cud nic niejedzącej i żyjącej tak od miesięcy dziewczynki. Lokalna społeczność decyduje się zaprosić angielską pielęgniarkę w osobie Lib Wright, aby wraz z zakonnicą na zmianę trzymały wartę i bacznie obserwowały dziewczynkę. Sceptycznie nastawiona do całej historii Lib węszy zmowę oraz oszustwo, ale czające się w tym biednym irlandzkim domostwie sekrety przerastają jej najśmielsze oczekiwania.

          Osobliwość zaczyna się i kończy widokiem studia filmowego, w którym zbudowane są dekoracje do tego kostiumowego dramatu osadzonego w XIX wieku. Kamera w studyjnym hangarze wjeżdża do wnętrza zbudowanego na planie filmowym statku podróżującego z Anglii do Irlandii i wiozącego na pokładzie graną przez Florence Pugh główną bohaterkę filmu. W finale obrazu podobnie wyjeżdżamy z filmowych dekoracji i powracamy do rzeczywistości studia filmowego, w której jedna z aktorek powtarza w kółko „in and out”, dając nam wyraźnie do zrozumienia, że ta formalna klamra w filmie Sebastiana Lelio służy podkreśleniu umowności całego widowiska i konieczności uwierzenia przez nas widzów w opowiadaną nam na dużym ekranie historię. Osobliwość jest bowiem obrazem o sile perswazji wiary, dlatego religijna wiara fikcyjnych bohaterów tego filmu zostaje zrównana bądź porównana z wiarą widzów w rzeczywistość przedstawioną filmowego widowiska. Katolicka wiara w Irlandii 1862 roku, krótko po zarazie ziemniaczanej i wielkim głodzie z lat 1845-1849, jest w równym stopniu ucieczką i źródłem pocieszenia dla bohaterów Osobliwości, jak i bezwzględnym narzędziem religijnej opresji. Jest to szczególnie widoczne dla zagranicznych przybyszów, w rodzaju angielskiej pielęgniarki Lib Wright czy dziennikarza z Londynu imieniem Will Byrne (Tom Burke w tej roli). Lib i Will zawiązują niepisane przymierze jako węszący religijne oszustwo outsiderzy wobec mieszkańców małej irlandzkiej wioski, u których domniemany cud tylko wzmógł religijną dewocję i całkowicie przesłonił troskę o los 11-letniej dziewczyny, której zdrowie oraz siły witalne podupadają wyraźnie z dnia na dzień.

          Głosem rozsądku, ale także jednocześnie głosem sumienia jest w Osobliwości fenomenalnie zagrana przez Florence Pugh pielęgniarka, która służyła podczas wojny krymskiej (1853-1856) i widziała już niejedną śmierć. W przypadku 11-letniej Anny O’Donnell Lib nie widzi żadnego cudu, ale milczącą zgodę lokalnej społeczności na nieuchronną śmierć domniemanej świętej. Pragmatyczna i doświadczona przez życie Lib szuka w otaczającej ją rzeczywistości faktów, a nie opowieści, które na każdym kroku podsuwane są jej przez rodziców głodującej dziewczynki i śmietankę lokalnej społeczności z miejscowym księdzem (Ciarán Hinds) oraz lekarzem (Toby Jones) na czele. Opozycja tego, w co wierzą rodzina i znajomi Anny oraz tego, co wyraźnie obserwuje i widzi outsiderka we wspólnocie w osobie Lib Wright zaostrza się z każdą minutą filmu, a tajemnica życia 11-latki zamienia się w drugiej połowie filmu w rozpaczliwą walkę o jej przetrwanie. Osobliwość to znakomity psychologiczny thriller o paraliżującej często sile wiary i religii, to także intrygujący kostiumowy dramat o manipulacyjnej mocy opowiadanych każdego dnia historii, opowieści, które powtarzamy samym sobie lub które, niczym mantra, powtarzane są nam, tak aby zagłuszyć oraz wyprzeć traumę i stworzyć sobie w umyśle rzeczywistość, w której będzie dało się żyć.