Disobedience (Nieposłuszne). W pół drogi między bestią a aniołem.

          W pierwszej scenie Nieposłusznych rabin wygłasza w synagodze kazanie o wolnej woli. Wolna wola jest tym, dowodzi rabin, co odróżnia nas od bestii i aniołów: to przez nią jesteśmy zawieszeni w próżni między czystością i doskonałością aniołów a dzikością i rozpasaniem zwierząt. Jako jedyne z boskich stworzeń mamy możliwość wyboru, w którym kierunku podążymy: ku zbawieniu czy też ku zatraceniu. Disobedience jest filmem o religii i o wolnej woli, ale jeszcze bardziej jest filmem o zakazanej miłości dwóch kobiet. A gdy w kobiecym sercu pojawia się miłość, czy możemy w ogóle mówić o jakimkolwiek wolnym wyborze?

          Nieposłuszne to pierwszy anglojęzyczny film chilijskiego reżysera i scenarzysty, Sebastiana Lelio. Lelio zasłynął na świecie za sprawą swoich dwóch poprzednich filmowych dzieł: Glorii z 2013 roku i przede wszystkim Fantastycznej kobiety (Una mujer fantástica) z 2017 roku, który to obraz otrzymał w 2018 roku Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego. Po raz trzeci zatem z rzędu ten utalentowany Chilijczyk postanowił zrobić film o kobietach, tym razem z dwiema równorzędnymi bohaterkami zmagającymi się z niedającym się okiełznać uczuciem. Scenariusz do Disobedience Sebastián Lelio napisał wspólnie z Rebeką Lenkiewicz na podstawie powieści Naomi Alderman pod tym samym tytułem. Ta brytyjsko-irlandzko-amerykańska koprodukcja miała swoją międzynarodową premierę we wrześniu 2017 roku na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Toronto.

          Nieposłuszne można by nazwać klasycznym melodramatem z jednym drobnym zastrzeżeniem: miłość pary głównych bohaterek obrazu nie jest pod żadnym względem konwencjonalna. Ronit (fantastyczna Rachel Weisz) i Esti (w niczym nie ustępująca Weisz Rachel McAdams) były kochankami w młodości. Ich miłość nie miała jednak racji bytu w ich żydowskiej, ściśle ortodoksyjnej religijnie wspólnocie w północnym Londynie. Ronit wyjechała zatem do Nowego Jorku i zerwała wszelkie kontakty z rodziną i znajomymi. Disobedience rozpoczyna się w momencie, gdy umiera ojciec Ronit, wiekowy rabin i pierwsza osoba we wspólnocie, a Ronit wraca z Ameryki do Anglii, aby wziąć udział w pogrzebie rodziciela. Na miejscu odkrywa, że jej dawna wielka miłość, Esti, jest teraz żoną Dovida (w tej roli Alessandro Nivola), podopiecznego jej ojca i przewidywanego następcy na stanowisku rabina. W Nieposłusznych szybko sprawdza się nieśmiertelne porzekadło, że stara miłość nie rdzewieje, a powrót Ronit do Londynu mocno komplikuje małżeńskie relacje Esti i Dovida, prowokując jednocześnie zamieszanie w całej ortodoksyjnej wspólnocie.

          Disobedience jest arcydziełem w swoim gatunku miłosnego dramatu, a chemia między odtwórczyniami dwóch głównych ról, Rachel Weisz i Rachel McAdams, niezaprzeczalna. W ukazaniu wszystkich subtelności i komplikacji lesbijskiej miłości Nieposłuszne dorównują Carol Todda Haynesa, innemu znakomitemu dramatowi o zakazanej miłości. Grane przez Cate Blanchett i Rooney Mara bohaterki Carol zmagały się z konserwatywną mentalnością i moralnością Ameryki lat 50-tych, w Disobedience Ronit i Esti muszą zmierzyć się z jeszcze większą siłą niż zwykłe uprzedzenie czy nietolerancja: głównym antagonistą ich miłości wydaje się być ortodoksyjna religia ich żydowskich rodzin i znajomych. W Nieposłusznych nie można jednak wskazać na pojedyncze źródło zła, w filmie nie ma właściwie żadnych czarnych charakterów. Dovid (świetny Alessandro Nivola) pragnie przede wszystkim ochronić swoje małżeństwo, Esti zależy na pracy nauczycielki i tej niezależności, którą już ma w społeczności, Ronit wreszcie przyjechała, aby pożegnać ojca, a nie siać zgorszenie w żydowskiej wspólnocie, której dawno temu się wyrzekła. Miłość rządzi się jednak swoimi prawami, w jej obliczu nawet wolna wola oraz zdolność do podejmowania świadomych wyborów muszą ustąpić miejsca wobec namiętności i siły wzajemnego przyciągania dwojga ludzi.

          Disobedience to film przeciwstawiający sobie wolność i religię. W ramach ortodoksyjnej żydowskiej społeczności z północnego Londynu kobiety (i nie tylko kobiety) poddane są wszechstronnej seksualnej opresji, mają być posłuszne swoim mężom, wzorowo wypełniać swoją rolę we wspólnocie oraz być dobrymi żonami i matkami. Erotyczne spełnienie jest z punktu widzenia religii bez znaczenia, za bardzo zbliża nas do bestii, a oddala od aniołów. Ronit porzuciła rodzinę, przyjaciół i znajomych, wiedząc doskonale, że w tych ramach nigdy nie zazna spełnienia, a już na pewno nie znajdzie szczęścia. Jej nieposłuszeństwo względem religii przodków jest najwyższym przejawem wolnej woli, która nie jest niczym innym jak pragnieniem wolności właśnie. „Masz prawo wyboru” – powiedział w swoich ostatnich przed śmiercią słowach rabin, ojciec Ronit. Nie wyrzekł tych słów bezpośrednio do nieobecnej córki – zbłąkanej owcy, ale niejako zaocznie uznał jej prawo do bycia wolną. Masz prawo wyboru – to chyba najważniejsze słowa, które każdy z nas powinien powtarzać sobie codziennie, najlepiej zaraz po przebudzeniu.