Moonlight. Historia miłości nieprzeżytej.

          Moonlight Barry’ego Jenkinsa ma narracyjną strukturę tryptyku, w którym w trzech zasadniczych odsłonach poznajemy historię czarnoskórego geja z okolic Miami na Florydzie. Trzech aktorów w różnym wieku gra postać Chirona, którego obserwujemy najpierw jako małego chłopca, następnie nastolatka, a wreszcie dorosłego mężczyznę. Dorastanie i problem tożsamości (głównie seksualnej) znajdują się w centrum zainteresowania twórców tego dzieła. Na ekranie pojawia się mnóstwo stereotypów kojarzonych z afroamerykańską społecznością w USA. Stereotypy te zostają jednak zakwestionowane, rozmontowane niejako od środka: w subtelny, niezwykle liryczny sposób życie bohaterów Moonlight nabiera na naszych oczach dwuznaczności i wielowymiarowości. To, co najważniejsze w tym filmie nie zostaje wykrzyczane, nie zostaje nawet wypowiedziane: wszystko staje się dla nas jasne w ostatnich scenach filmu za pośrednictwem spojrzeń, gestów i muzyki. W tak poetycki oraz intymny sposób odkrywana jest przed nami w Moonlight historia miłości nieprzeżytej.

          Twórcą Moonlight jest Barry Jenkins, niezależny czarnoskóry reżyser, znany wcześniej ze swojego udanego debiutu, czyli filmu Medicine for Melancholy (Lekarstwo na melancholię) z 2008 roku. Scenariusz Barry Jenkins napisał na podstawie nieopublikowanej sztuki teatralnej autorstwa Tarella Alvina McCraney’a pod tytułem In Moonlight Black Boys Look Blue. Moonlight jest drugim w dorobku Jenkinsa pełnym metrażem, pokazanym po raz pierwszy z początkiem września 2016 roku na Telluride Film Festival. Obraz od razu przykuł uwagę krytyków filmowych, stając się najwyżej ocenionym filmem 2016 roku. Znakomite recenzje przełożyły się na deszcz nagród: film zdobył w sumie osiem nominacji do Oscarów, sześć do Złotych Globów i cztery do nagród BAFTA. Moonlight zdobył Złotego Globa w kategorii najlepszy dramat oraz trzy Oscary, w tym dla najlepszego filmu, za najlepszy scenariusz adaptowany i za najlepszą rolę drugoplanową dla Mahershala Ali. Moonlight jest pierwszym obrazem o tematyce LGBTQ, który zdobył nagrodę Akademii dla najlepszego filmu.

         Postać Chirona, czarnoskórego mieszkańca Liberty City w obrębie Miami na Florydzie, grają po kolei trzej aktorzy. W pierwszym segmencie tryptyku bohatera jako małego chłopca (przezwanego przez inne dzieciaki ‘Little’) gra Alex R. Hibbert. Chłopiec wychowywany jest bez ojca przez swoją uzależnioną od narkotyków matkę (nominowana do Oscara za najlepszą drugoplanową rolę żeńską Naomi Harris). Prześladowany przez rówieśników Chiron poznaje dilera narkotyków Juana (Oscarowa kreacja Mahershala Ali), który otacza go opieką i szybko staje się dla niego namiastką figury nieobecnego ojca. W nastoletnim Chironie (granym w tym drugim segmencie przez Ashtona Sandersa) nasilają się problemy z tożsamością, głównie tą seksualną, jako że Chiron powoli uświadamia sobie swój homoseksualizm. Decydująca dla jego dalszego emocjonalnego rozwoju staje się znajomość z Kevinem (Jharrel Jerome), rówieśnikiem z tej samej szkoły. Epizod na plaży między tymi dwoma chłopcami ma fundamentalne znaczenie dla dorosłego już Chirona (w trzecim i ostatnim segmencie granego przez Trevante Rhodes’a). Po latach niewidzenia się dochodzi w finale filmu do ponownego spotkania Chirona z Kevinem (André Holland). To właśnie to spotkanie między dwojgiem dorosłych już mężczyzn stanowi piękną i intensywną emocjonalnie kulminację całego filmu.

           Moonlight osadzony jest i jednocześnie sfilmowany w afroamerykańskiej dzielnicy Liberty City w obrębie Miami na południu Florydy. W filmie pojawiają się wszystkie stereotypowe bolączki czarnej społeczności w Stanach Zjednoczonych: handel narkotykami, bieda, przemoc i rasizm. Matka bohatera filmu boryka się z uzależnieniem od cracku, najlepszy przyjaciel i opiekun małego Chirona w jednym to nikt inny jak lokalny diler narkotyków i przy okazji główny dostawca matki… Nieznający swojego ojca chłopiec jest ponadto nieustannie bity i prześladowany przez swoich rówieśników. Chiron nie dość, że jest czarny w Ameryce, to jeszcze homoseksualny w zamkniętej, nietolerancyjnej, opartej na męskiej przemocy wspólnocie. Wydaje się, że już gorzej być dla niego nie może. A jednak, stereotypy w filmie Barry’ego Jenkinsa zostają wywrócone niejako od środka. Moonlight nie staje się zatem kolejnym potwierdzeniem tego, jak źle i beznadziejnie wygląda życie typowego Afroamerykanina. Diler narkotyków Juan (nagrodzona Oscarem wybitna kreacja Mahershala Ali) nie jest wcale czarnym charakterem. Jego postać jest owszem bardzo dwuznaczna moralnie, ale jako człowiek Juan jest wybawieniem dla desperacko potrzebującego wsparcia Chirona. Juan staje się tak dobrym opiekunem dla naszego bohatera, że stanowi właściwie dla niego figurę ojca. Grana przez Naomi Harris matka Chirona, Paula, także nie jest w filmie tylko narkomanką, jest przede wszystkim samotną matką kochającą swoje dziecko, ale ewidentnie przegrywającą z uzależnieniem. Wreszcie ewolucja samego Chirona również zaskakuje. Bity, prześladowany i skrajnie nieśmiały homoseksualny chłopiec wyrasta na potężnego, umięśnionego dilera narkotyków… Wiemy, że to wciąż ten milczący i zaniedbany Chiron z dzieciństwa i czasu dojrzewania, ale teraz już nie do poznania wręcz opancerzony swoją podpatrzoną u innych władczą męskością. Konwencjonalne postrzeganie męskości także zostaje w Moonlight sprytnie zakwestionowane: macho wcale nie musi być okrutny i pozbawiony głębszych uczuć: macho może być tylko kostiumem, względnie pancerzem dla niepoprawnych romantyków.

          Oscar dla Moonlight jako najlepszego filmu w 2016 roku to prawdziwy przełom w historii nagród amerykańskiej Akademii. Jeszcze rok wcześniej ta sama Akademia została nazwana rasistowską za brak choćby jednej nominacji dla czarnoskórego artysty. Rok później filmem roku zostaje obraz Afroamerykanina z wyłącznie czarną obsadą i to na dodatek będący historią geja. Czasy najwidoczniej w pełni dojrzały, a amerykańska Akademia postanowiła dać odpór ciągle wysuwanym pod swoim adresem zarzutom o rasizm i homofobię, unicestwiając je za jednym zamachem. Moonlight to pierwszy film LGBTQ wygrywający najbardziej prestiżową amerykańską galę filmową. Jego zwycięstwo nie jest jednak tylko politycznym manifestem lub sukcesem mniejszości, to przede wszystkim triumf niezależnej sztuki filmowej, która w tak wyjątkowo subtelny i poetycki sposób potrafiła opowiedzieć historię jednego z nas.