Donnie Darko. Opowieść z innego świata.

          Opowieść sciencie fiction o paralelnym świecie, podróżach w czasie, wizjach przyszłości. Młodzieżowy dramat o tragedii dorastania, poszukiwaniu Boga, pierwszej miłości. Psychodrama o apokaliptycznych snach, schizofrenii, hipnozie oraz skomplikowanych relacjach ze światem zewnętrznym. Donnie Darko jest właśnie tym wszystkim, intrygującym dziełem z pogranicza co najmniej kilku różnych filmowych gatunków. Dla wielu widzów obraz ten na zawsze pozostanie niepokojącą zagadką, dla innych obiektem kultu oraz pokoleniowym manifestem. Donnie Darko jest otwarty na mnogość interpretacji, a przez swój heterogeniczny oraz transgatunkowy charakter stanowi dzieło wieloznaczne i wciąż gotowe na nowe odczytania. Reasumując, Donnie Darko to kolejny niezależny film amerykański, obok którego nie sposób przejść obojętnie.

          Donnie Darko jest dziełem reżysera i scenarzysty Richarda Kelly’ego. Obraz zadebiutował na festiwalu Sundance w 2001 roku, walcząc o główną nagrodę jury z takimi filmami jak wcześniej omawiany Fanatyk czy Cal do szczęścia. Z początku niedoceniony, film doczekał się uznania dopiero po wydaniu na DVD w 2002 roku. Od tego czasu obraz stał się prawdziwym hitem nocnych pokazów filmowych, generując oddaną mu rzeszę fanów. To właśnie z myślą o nich twórca dzieła Richard Kelly wypuścił w 2004 roku rozszerzoną wersję reżyserską filmu (Director’s Cut), z szeregiem rozlicznych komentarzy od twórców oraz aktorów.

          Tytuł obrazu to jednocześnie imię oraz nazwisko jego protagonisty-nastolatka z poważnymi zaburzeniami psychicznymi, granego przez bardzo młodego wówczas aktora Jake’a Gyllenhaal’a. Fabuła filmu rozpoczyna się 2 października 1988 roku, kiedy to głównemu bohaterowi o północy objawia się demoniczny królik o imieniu Frank, który obwieszcza Donnie’mu nadejście końca świata za nieco ponad 28 dni... Okazuje się, że swoim pojawieniem się Frank uratował młodemu bohaterowi życie, jako że w czasie jego nieobecności na pokój Donnie’go spada tajemniczy silnik samolotu. Reszta filmu to kronika tych 28 dni przed zapowiedzianą apokalipsą, w czasie których Donnie Darko zmaga się z wizjami pojawiającego się regularnie Franka w masce, będącej hybrydą królika z insektem, chodzi regularnie do swojej psychoterapeutki, ściera się w domu z dwiema siostrami (starszą Elizabeth Darko gra Maggie Gyllenhaal, rzeczywista starsza siostra Jake’a Gyllenhaal’a) oraz zaniepokojonymi jego psychiczną kondycją rodzicami (Holmes Osborne jako Eddie Darko i Mary McDonnell jako Rose Darko). Ponadto Donnie uczęszcza również do szkoły, gdzie poza ciekawą galerią nauczycieli oraz wychowawców poznajemy Gretchen (Jena Malone), dziewczynę, której los nierozerwalnie splecie się z przeznaczeniem bohatera filmu.

          Donnie Darko posiada bardzo złożoną fabułę, która może być dla wielu widzów nie do ogarnięcia po zaledwie jednorazowym obejrzeniu filmu. W centrum snutej przez Richarda Kelly’ego opowieści znajduje się historia rodem z rasowego i ambitnego filmu sciencie fiction. Wokół obrazu narosło przez ostatnie lata wiele alternatywnych interpretacji, czy też prób wyjaśnienia przydarzających się protagoniście filmu niecodziennych przypadków. Jedni widzą w opowiedzianej historii kreację umysłu paranoidalnego schizofrenika, jakim jest w diagnozie swojej psychoterapeutki Donnie Darko. Drudzy dostrzegają w scenach filmu sekwencje snu głównego bohatera, wedle starej jak świat konstatacji Calderona de la Barki, że życie jest snem. Trzeci wreszcie, i ci mają na poparcie swojej teorii najwięcej solidnych argumentów, wywodzą swoje rozumienie filmu ze wskazówek zawartych w dziele przez samego Richarda Kelly’ego. Chodzi mianowicie o pojawiającą się w filmie fikcyjną książkę The Philosophy of Time Travel (Filozofia podróży w czasie), autorstwa również występującej w filmie Roberty Sparrow (aka Grandma Death). Bazując na przemyconych w filmie fragmentach tego dzieła okazuje się, że relacjonuje nam on przebieg zdarzeń z innego świata, równoległego do naszego rzeczywistego uniwersum i będącego zarazem idealną kopią tegoż. Całe 28 dni, w czasie których rozgrywa się opowieść, jest więc historią krótkotrwałego trwania tego alternatywnego świata, powstałego w momencie upadku zabłąkanego silnika samolotu na pokój Donnie’go Darko, a unicestwionego w finale filmu.

          Donnie Darko to jednak nie tylko intrygująca opowieść sciencie fiction. Dzieło Kelly’go to także pierwszorzędny dramat psychologiczny, a ponadto znakomita historia o dorastaniu/dojrzewaniu. Jak na świetny independent movie przystało obraz jest też jednocześnie bardzo adekwatny w portretowaniu małomiasteczkowego środowiska Middlesex w Wirginii, gdzie rozgrywa się akcja filmu. Przede wszystkim jednak Donnie Darko stanowi zaskakująco pogłębiony wgląd w zakamarki psychiki nastoletniego protagonisty obrazu. Nie jest to tylko portret buntu i kontestacji znudzonego życiem małolata, ale też jego usilne poszukiwanie sensu, próba odnalezienia dla siebie Boga, nawiązania pierwszej wartościowej relacji z obcą osobą. W skali mikro opus magnum Richarda Kelly’ego to uważna i cierpliwa obserwacja duchowego życia amerykańskiego nastolatka. W skali makro Donnie Darko jest godną podziwu oraz pełną rozmachu opowieścią o zagładzie świata, tak aby na jego gruzach mógł zostać powołany nowy porządek.

Cytat z filmu:

Donnie: I hope that when the world comes to an end, I can breathe a sigh of relief, because there will be so much to look forward to.

Donnie: Mam nadzieję, że kiedy nastąpi koniec świata, będę mógł odetchnąć z ulgą, ponieważ będzie tyle nowych rzeczy do poznania.

I jeszcze jeden:

Roberta Sparrow: [whispering into Donnie's ear] Every creature on this Earth dies alone.

Roberta Sparrow: [szepcząc Donnie’mu do ucha] Każde żywe stworzenie na Ziemi umiera samotnie.