Mass (Odkupienie). Pięć etapów żałoby.

          W swojej przełomowej książce Rozmowy o śmierci i umieraniu (On Death and Dying, 1969) Elisabeth Kübler-Ross, amerykańska lekarka i psychiatra szwajcarskiego pochodzenia, przedstawiła swoją psychologiczną teorię pięciu etapów żałoby. Te pięć stadiów radzenia sobie ze stratą według Kübler-Ross to: zaprzeczenie, gniew, targowanie się (negocjacja), depresja i akceptacja. W swoim debiutanckim pełnometrażowym dramacie Odkupienie amerykański aktor, reżyser i scenarzysta Fran Kranz wcielił tę psychologiczną teorię w życie, sadzając dwie pary rodziców w jednym pokoju i każąc im rozmawiać o tragedii sprzed lat, w efekcie której zginęli synowie obu małżeństw. I choć od tragicznego zdarzenia minęło już sześć lat, niezwykle silne emocje wciąż buzują w rodzicach nieżyjących dzieci. Na przestrzeni niespełna dwóch godzin dwie pary przechodzą przez kolejne etapy żałoby po zmarłych synach. Rozmawiają, kłócą się, atakują, obwiniają, płaczą i załamują, aby w finale odnaleźć akceptację i przeżyć swoją wersję odkupienia.

          Odkupienie (Mass) to wyjątkowo dojrzały debiut scenopisarski i reżyserski aktora Frana Kranza, znanego chociażby z roli w głośnym horrorze Dom w głębi lasu (The Cabin in the Woods, 2011). Pokazany premierowo na Sundance Film Festival w styczniu 2021 roku dramat Kranza imponuje jakością i emocjonalnym wydźwiękiem filmowych dialogów, które z fenomenalną wirtuozerią interpretuje czwórka znakomitych aktorów: Jason Isaacs, Martha Plimpton, Ann Dowd i Reed Birney. Bezbłędny scenariusz oraz doskonałe aktorstwo to gwarancja sukcesu i jakości każdej niezależnej produkcji, nawet tej najbardziej niszowej, za jaką z całą pewnością należy uznać Odkupienie.

          W pomieszczeniu należącym do kościoła episkopalnego spotykają się w Odkupieniu dwie pary rodziców: Jay i Gail (Jason Isaacs i Martha Plimpton) oraz Richard i Linda (Reed Birney i Ann Dowd). Sześć lat wcześniej syn tej drugiej pary był sprawcą szkolnej strzelaniny, w efekcie której zginęło jedenastu uczniów, w tym syn Jaya i Gail. Teraz rodzice sprawcy masakry i jednej z ofiar spotykają się, aby bez prawników, psychologów i mediatorów na spokojnie porozmawiać o tragedii sprzed lat, próbując jednocześnie znaleźć jakąś formę ukojenia i katharsis dla swoich umęczonych dusz.

          Odkupienie z całą pewnością nie jest filmem dla wszystkich. Dramat Kranza całą swoją moc czerpie z wyjątkowo udanych i realistycznych dialogów oraz nieskazitelnej aktorskiej gry jego czwórki protagonistów. Obraz przypomina sfilmowaną sztukę teatralną lub teatr telewizji, jego jakość i poziom przewyższa jednak znakomicie teatralny oraz telewizyjny standard. I choć trudno mówić o akcji w Odkupieniu, to film wciąga nas w swój świat intensywnością dialogów i skrajną emocjonalnością swoich postaci. To właśnie z ich rozmów dowiadujemy się o tragicznej przeszłości, która raz na zawsze skrzyżowała ścieżki tych dwóch par, naznaczając ich życie traumą i smutkiem. Grający rodziców sprawcy masakry, Ann Dowd i Reed Birney, starają się bronić przed oskarżeniem o współwinę, zwracając uwagę na fakt, że takie tragedie mają zawsze bardzo złożoną genezę, a wychowanie i relacje z rodzicami przyszłego mordercy to tylko jeden z wielu czynników, które należy brać pod uwagę przy ocenie podobnych sytuacji. Martha Plimpton i Jason Isaacs, wcielający się w rodziców ofiary szkolnej masakry, są tą bardziej agresywną parą, szukającą wyjaśnienia, a nawet przyznania się do winy tudzież zaniedbania ze strony rodziców mordercy, który zresztą popełnił samobójstwo tuż po dokonaniu masakry na szkolnych kolegach. W Odkupieniu nie ma jednak podziału na winnych i wymierzających karę, mamy tutaj dwie połączone wspólną traumą małżeńskie pary, które szukają odpowiedzi na te same pytania i w tak samo dojmujący sposób dotknięte zostały tą niewysłowioną tragedią. W emocjonującym dramacie Kranza każde z czworga protagonistów będzie miało swój katarktyczny moment odkupienia.

          Fran Kranz poważył się na bardzo ciężki i kontrowersyjny temat w swoim debiutanckim obrazie. Problem kontroli dostępu do broni i bardzo częstych szkolnych strzelanin jest niewyczerpanym źródłem dyskusji i powodem do wstydu dla całych Stanów Zjednoczonych. W Ameryce od lat już ścierają się ze sobą nieustannie zwolennicy i przeciwnicy wprowadzenia ograniczeń w dostępie do broni palnej. Społeczna dyskusja wrze bez konkretnych prawnych uregulowań, a tymczasem każdego tygodnia giną kolejni amerykańscy uczniowie, zostawiając po sobie krańcowo straumatyzowane rodziny, dokładnie takie, jak te dwie sportretowane w filmie Mass. Wielką zasługą i osiągnięciem Kranza jest to, że przedstawił zbiorową traumę amerykańskiego społeczeństwa na jednostkowym poziomie, nie wchodząc tym samym w politykę oraz prezentowanie różnych poglądów i podejść odnośnie palącego problemu szkolnych masakr. W zamian za to otrzymaliśmy krańcowo poruszające emocjonalnie widowisko na czterech niezwykle uzdolnionych aktorów, którzy włożyli w Odkupienie całe swoje serce i cały swój talent, tak abyśmy my mogli w zaciszu domowego ogniska przeżyć namiastkę tej traumy i poznać posmak jej odkupienia.